The Seedy Bread. Chleb ziarnisty.

There are the types of bread that we bake almost every week. The first one is the simple rye, the second one is a white loaf that we will write about soon. This is the third one.

Są trzy rodzaje chleba, które pieczemy niemal każdego tygodnia. Pierwszy jest prosty żytni, drugi to biały, o którym napiszemy wkrótce. Ten jest trzeci.

Wersja polska poniżej

I could simply say that’s what we started doing two years ago, when we created our first starter in London, but the truth is that’s what we’ve been baking it before, only without a precise recipe. Also, we made it in a bit simpler way. There has always been some whole wheat, whole rye and bread flour, accompanied by seeds.
Obviously, initially it was a different loaf every time. After all, if it’s tasty, who cares about the repeatability? After we moved to the U.K., we wrote the recipe down in more detail, then started (following it and) improving it to current state. Currently we only alter it a bit from time to time.

Planning

There are three major stages in preparation of this loaf:

1. Preparing the starter (if you feel like it is too much, you can skip it, read below)
2. Preparing the dough
3. Baking

They are a couple hours apart from each other, as the starter needs time to become active and then the dough needs to rise.

We have two ways to organise it:

• Prepare starter in the evening, dough in the morning and bake when ready
• Prepare starter in the morning, dough in the evening and bake in the morning

We usually follow the first one: I prepare the starter at about 10pm, mix the dough at 6 am (can be later, but this way I leave for work at a reasonable time), then Gosia bakes the bread when it’s risen.

Skipping the starter preparation

Sometimes you may forget about preparing it on time, or you just don’t feel like doing it. There is a way around it – use the sourdough directly in the recipe. The loaf comes out a bit more sour in taste. You also need to store enough sourdough. We usually bake the bread in batches of three or six, so this would require storing around 700 g of sourdough in the fridge.

In the early days we would also store just enough starter for two loaves, mix it directly with the dough and then put a bit of dough back into the jar. I started fearing I would mess something really badly and spoil the sourdough. We decided not to do it any longer and now we feed the sourdough in the containers, and add it into the recipe.

Ingredients

Starter

• 50 g wholemeal wheat flour
• 50 g water
• 20 g mature wheat sourdough culture (rye will also work)

Dough

• 300 g wholemeal wheat flour
• 150 g wholemeal rye flour
• 75 g strong wheat flour
• 120 g sourdough starter
• 520 g water
• 12 g salt
• 30 g sunflower seeds
• 30 g pumpkin seeds
• 30 g linseed
• 30 g sesame seeds
• 5 g black onion seeds
• Seeds to sprinkle the top (I’d normally use sunflower, pumpkin and linseed, 10 g each)

  

How do you measure 5 grams of seeds? There are three ways:

1. Get a proper scale
2. Don’t measure it
3. Bake in batches of 200 loaves, it’s easier to measure 1 kg right on a regular scale

If you want to follow the recipe precisely, you’ll need to get a good scale. It needs to work gram by gram (some do every two, some do every five, and these are not good). You’ll probably need to go for a digital one. There are more precise scales available, but you may not need them. I have a joint one, with up to 10 kg with a 1 g increment, and up to 200 g with a 0.1 g increment. I sometimes use the detailed one, but it is not essential. After all, you’re baking for yourself, you don’t run a drug store at home (if you do, I don’t want to know about it). If it’s off by a bit, it doesn’t matter that much. If you use a spoon of something, if the outcome is tasty – it’s none of my business. And it becomes your recipe too. How cool is that?

Preparation

1. Mix the starter ingredients in a bowl, cover it and leave to work. My observation is that eight hours are enough for it to be ready. More works as well.

   

2. Mix the ingredients. Use a big bowl and a spoon (rather a sturdy wooden one), or a mixer.
   I usually use a mixer and learned that a dough hook is not mixing well due to high water content in the recipe. The one I use is called a K-Beater and I’m sure it has equivalents in other mixers.

   

   Back to the dough. It will be quite difficult to mix by hand, I broke spoon once trying to mix it.

3. You’ll need a baking tin now. The tin needs to be greased if you don’t want to use a tire lever to take it out. Butter works best. We also tried margarine, oil and olive oil. The liquids do not give consistent results. We use loaf tins from Ikea, ones sadly not available in UK any longer. We’ve seen the new ones which have similar size, but haven’t tried them yet. If you have, let us know. This tin has about 1.9 litre capacity and can hold about 1.2-1.3 kg of dough that makes a bit above half of the tin’s height. This is important to us (you’ll read why later).
4. Sprinkle seeds on top. We like it seedy, so we use plenty. If you put seeds in sequence rather than mixing all types first, go from the biggest ones to smallest. If you don’t, chances are the bigger ones won’t have enough space to stick.

   

5. Cover with cling film and leave it to rise. It can take anything from four to eleven hours – it depends on the temperature and amount of sourdough. There are ways to speed it up or slow it down, described below.  In or case we consider it ready when the seeds on top are touching the film. This means the dough grew enough (we recommend adjusting the quantities to your loaf tins). Sometimes we miss the right moment and it gets a bit messy when the dough escapes.
6. We have learned that the best conditions to bake this bread are when our oven is set to 160C with convection, for 70 minutes, with a lot of steam – such conditions make it difficult to burn the crust. As usual, remember you know your oven best. If you bake more loaves (we can fit six into our oven), reshuffle them a bit after 50 minutes or so.
7. Leave the loaves to cool on a cooling rack. It usually takes at least two hours, it’s better to leave it for longer. Remember many seeds will fall off. We gather them and either eat as they are or add them to a salad.

   

The bread is very dense and full of flavour. Also, because it’s so dense, you don’t lose much if it overproofs.

The nice thing about this bread is that it stays in good condition for a week.

Also a small warning: this loaf is quite rich in nutrients. Because of this I do suggest not to eat to much at once if you don’t want to look like Daddy Pig (or me).

Some people experience heartburn from eating it. There are two possible reasons: black onion seeds or the bread as a whole is too heavy for your stomach. If you take the seeds out and it still doesn’t work for you, you’ll need to look for a different recipe, I’m afraid.

How to slow down the proofing

• Use less starter. Play and check. In summer I could easily add half of given amount and the bread would be ready for baking after 8 hours.
• Cool it down – you can proof it in the fridge. I don’t know how much longer it will take, I never tried. If you take it out when back from work, I would expect it to be ready for baking in the evening.

How to speed up the proofing

• Proof the loaf in a warmer place. Some have a proofing box, some have that special place next to the boiler. I turn the oven on the lowest temperature possible, turn it off after 5-10 minutes and put the bread in.
• Add more starter. Take some flour and water in equal portions from the dough recipe and put it to the starter. You should probably add slightly more sourdough as well.
• Add yeast. Some think it’s like wasting the bread, I don’t. I have never done it, but would probably add half a teaspoon per loaf – it’s help, not replacement to sourdough

Serving

The bread itself has an intense taste and it can dominate what you put on it. That’s why it tastes very well on its own, toasted with some unsalted butter and coarse salt sprinkled on top.

It goes well with smoked meat like salmon. Put it on some mashed quark (or Philadelphia cheese) and enjoy.

If we have too much or keep it for too long, we dice it, add spices, sprinkle with olive oil and give it a roast in the oven to get a batch of croutons for a cream soup or salad.

Wersja polska

Mógłbym powiedzieć, że to chleb, który pieczemy odkąd wyhodowaliśmy zakwas dwa lata temu, po przeprowadzce, choć tak naprawdę piekliśmy go i w Polsce, tylko bez tak szczegółowo opisanego przepisu. Ponadto samo przygotowanie było prostsze. Zawsze była jakaś mieszanina mąki chlebowej i dwóch razowych w towarzystwie ziaren.

Oczywiście początkowo za każdym razem chleb był trochę inny, w końcu jeśli jest smaczny, reszta to szczegóły. Po przyjeździe spisaliśmy przepis ze szczegółami i doprowadziliśmy go do obecnej postaci. Obecnie wprowadzamy do niego tylko niewielkie zmiany.

Planowanie

Są trzy główne etapy przygotowania tego chleba:

1. Przygotowanie zaczynu (jeśli chcesz, możesz to pominąć j patrz niżej)
2. Mieszanie ciasta
3. Pieczenie

Etapy te przedzielone są kilkugodzinnym czekaniem, jako że najpierw musi wyrosnąć zaczyn, a potem ciasto.

Organizujemy to na dwa sposoby:

• Zrób zaczyn wieczorem, ciasto rano i piecz gdy jest gotowe
• Zrób zaczyn rano, ciasto wieczorem i piecz rano

Zazwyczaj stosujemy pierwsze rozwiązanie: ja przygotowuję zakwas koło 22:00, mieszam ciasto o 6:00 (może być później, ale tak mi jest łatwiej dotrzeć do pracy o rozsądnej porze), po czym Gosia go piecze, gdy wyrośnie.

Pominięcie zaczynu

Czasem zdarzy się zapomnieć o rozpoczęciu przygotowań o dobrej porze, albo zwyczajnie nie chce nam się robić zakwasu. Jest na to sposób – użyj bezpośrednio zakwasu. Chleb może wyjść nieco bardziej kwaśny, musisz też trzymać dość zakwasu. My zazwyczaj pieczemy trzy lub sześć chlebów na raz, więc musielibyśmy trzymać około 700 g zakwasu w lodówce.

Na początku, gdy piekliśmy maksymalnie dwa bochenki, mieliśmy dokładną ilość zakwasu, którą wrzucaliśmy całą do ciasta, mieszaliśmy dokładnie, po czym odkładaliśmy tyle samo znów do słoika. Miałem obawy, że coś pomylę i zepsuję zakwas, więc postanowiliśmy już tak nie robić i teraz dokarmiamy zakwas w pojemniku i robimy na jego podstawie zaczyn.

Składniki

Zaczyn

• 50 g  mąki pszennej pełnoziarnistej
• 50 g wody
• 20 g dojrzałego zakwasu pszennego (żytni też będzie ok)

Ciasto

• 300 g mąki pszennej pełnoziarnistej
• 150 g mąki żytniej pełnoziarnistej
• 75 g mąki pszennej chlebowej
• 120 g zaczynu
• 520 g wody
• 12 g soli
• 30 g ziaren słonecznika
• 30 g ziaren dyni
• 30 g siemia lnianego
• 30 g ziaren sezamowca
• 5 g ziaren czarnuszki
• Ziarna do posypania (my zazwyczaj używamy słonecznik, dynię i len, każdego po 10 g)

  

Jak mierzyć 5 gramów ziarna? Są trzy sposoby:

1. Kup porządną wagę
2. Nie mierz
3. Piecz partie po 200 bochenków, łatwiej będzie zmierzyć jeden kilogram

Jeśli chcesz dokładnie podążać za przepisem, będziesz potrzebować dobrej wagi. Musi mieć podziałkę 1 gram. Prawdopodobnie będzie to musiała być waga elektroniczna. Są też bardziej precyzyjne urządzenia, ale raczej nie będziesz ich potrzebować. My mamy wagę podwójną: jedna część zważy do 10 kg z podziałką 1 g, a druga do 200 g z podziałką 0,1 g. Czasem używam tej dokładniejszej, ale nie jest to konieczne. Koniec końców pieczesz dla siebie i nie prowadzisz apteki w domu. Jeśli ilość trochę będzie się różnić, nie ma to aż takiego znaczenia. Jeśli mierzysz łyżką, a wynik jest smaczny – nic mi do tego. I powoli przepis staje się Twoim. Fajnie, nie?

Przygotowanie

1. Wymieszaj składniki zaczynu w misce, przykryj i zostaw, żeby popracowały. W mojej ocenie osiem godzin wystarczy, a więcej nie zaszkodzi

   

2. Wymieszaj składniki. Możesz użyć miski lub łyżki (raczej mocnej, drewnianej) lub miksera.
   My zazwyczaj używamy tego drugiego i zauważyliśmy, że hak do ciasta nie radzi sobie z tak mokrym ciastem. Używamy więc końcówki o nazwie K-Beater, myślę że będzie miał swój odpowiednik u innych producentów.

   

   Ciasto będzie dość gęste, raz złamałem łyżkę podczas mieszania.

3. Teraz potrzebujesz foremki. Musi być natłuszczona, jeśli nie chcesz wyjmować chleba łyżką do opon. Najlepsze jest masło. Próbowaliśmy też margaryny, oleju i oliwy, ale nie dawały zadowalających rezultatów. Używamy foremek z Ikei, niestety już nie są dostępne. Widzieliśmy że sprzedają inne, o podobnych rozmiarach, ale ich nie testowaliśmy. Foremka ma pojemność 1,9 l i mieści 1,2-1,3 kg ciasta, co zajmuje trochę ponad połowę jej wysokości. To ważna informacja (zaraz zrozumiesz czemu)
4. Posyp chleb ziarnem. My używamy wielu ziaren, tak lubimy. Jeśli nie posypujesz mieszanką, najpierw syp większe ziarna, żeby miały do czego się kleić

   

5. Przykryj folią kuchenną i zostaw do wyrośnięcia. Może to zająć od czterech do nawet jedenastu godzin – zależnie od temperatury i ilości zakwasu. Chleb jest gotowy do pieczenia, gdy ziarna dotykają folii – oznacza to, że wyrósł dostatecznie dużo (polecamy wykorzystanie pojemności foremki do oceny stanu ciasta). Czasem umknie nam dobra pora i robi się sporo bałaganu, gdy ciasto ucieka z formy
6. Pieczemy chleb w 160 stopniach Celsjusza z termoobiegiem, przez 70 minut, z dużą ilością pary (w takich warunkach bochenek nie przypali się łatwo. Jak zwykle, Ty najlepiej znasz swój piekarnik. Jeśli pieczesz więcej bochenków (my zazwyczaj pieczemy trzy lub sześć), poprzekładaj je góra-dół po około 40-50 minutach
7. Zostaw chleby do ostygnięcia na kratce. Potrzeba minimum dwóch godzin, ale lepiej zostawić je na dużej. Wiele ziaren odpadnie po pieczeniu. My je zbieramy i mamy przekąskę lub dodajemy do sałatki

   

Chleb wychodzi dość gęsty, a smak jest bardzo intensywny dzięki czarnuszce.

Lubię w tym chlebie to, że jest dobry do spożycia przez tydzień od upieczenia.

Tu małe ostrzeżenie: chleb jest bogaty w składniki odżywcze. W związku z tym radzę nie jeść zbyt dużo na raz, jeśli nie chcesz wyglądać jak Tatuś Świnka (lub ja).

Niektórzy dostają niestrawności po zjedzeniu. Możliwe są dwie przyczyny: czarnuszka powoduje zgagę lub sam chleb jest zbyt ciężkostrawny dla Twojego układu pokarmowego. Jeśli wrzucisz czarnuszkę i nie zobaczysz poprawy, obawiam się, że musisz znaleźć sobie inny przepis.

Jak spowolnić wyrastanie

• Użyj mniej zaczynu. Zastosuj metodę prób i błędów. Latem mogłem dać połowę zaczynu, a chleb był gotowy po ośmiu godzinach.
• Schłodź ciasto – wyrastaj je w lodówce. Nigdy nie próbowałem z tym chlebem, ale wiem że to działa. Jeśli wyjmiesz go z lodówki po powrocie z pracy, powinien być dobry do pieczenia wieczorem.

Jak przyspieszyć wyrastanie

• Wyrastaj w cieplejszym miejscu. Niektórzy mają do tego specjalne urządzenia (w języku polskim spotkałem się z określeniem “garownica”), inni miejsce na piecu. Ja włączam piekarnik na najniższą temperaturę, wyłączam po 5-10 minutach i wkładam chleb.
• Dodaj więcej zaczynu. Odejmij tyle mąki i wody z przepisu i włóż do zaczynu przy jego robieniu. Możesz musieć dodać jeszcze trochę zakwasu.
• Dodaj drożdży. Niektórzy uważają, że to profanacja, ja nie. Nigdy tak nie robiłem , bo nie miałem potrzeby. Dodałbym pół łyżeczki drożdży na bochenek, żeby pomogły, ale nie zastąpiły zakwasu.

Propozycje podania

Ten chleb ma dość intensywny smak, który potrafi zdominować to, co położysz na kromkę. Dlatego dobrze smakuje sam, opieczony, z masłem i solą.

Dobrze komponuje się z wędzonym mięsem, na przykład łososiem. Połóż go na twarożku i smacznego.

Gdy wiemy, że nie przejemy chleba, który mamy, kroimy go w kostkę, posypujemy przyprawami i przypiekamy na grzanki do zupy lub sałatki.